Αρχική Σελίδα Προηγούμενη σελίδα

Ζωναράδικος     Συγκαθιστός     Οι μουσικές περιοχές της Θράκης     Πηγή

Οι χοροί της Θράκης παρουσιάζονται πλούσιοι σε αριθμό και εντυπωσιακοί στο τρίπτυχο κίνηση, λόγος, μελωδία. Η ιδιάζουσα ακόμη συμμετρία κινήσεων του σώματος σε συνδυασμό με συντονισμένα στην ίδια οξύτητα από τους χορευτές ζωηρά επιφωνήματα, είναι στοιχεία που προσδίδουν ξεχωριστά εντυπωσιακό χαρακτήρα στους θρακικούς χορούς.

Οι χοροί είναι κυκλικοί, αντικριστοί και μεικτοί και έχουν διάφορες ονομασίες, από τον τόπο ή από τις περιστάσεις που χορεύονται, από ιδιαίτερα τοπικά γεγονότα, από εναρκτήριους στίχους τραγουδιών που τους συνοδεύουν κ.τ.λ. Οι πιο συνηθισμένοι είναι :

Ζωναράδικος : Μεικτός χορός, από άντρες και γυναίκες, εντυπωσιακός, με μεγάλη διάδοση σ’ όλη τη Θράκη. Οφείλει την ονομασία του στο γεγονός ότι οι χορευτές πιάνονται ο ένας από τον άλλο από τα ζωνάρια. Χορεύεται κυκλικά. Μπροστά μπαίνουν οι άντρες και ακολουθούν οι γυναίκες. Σύμφωνα με τα ήθη παλαιότερα, ο τελευταίος άντρας για να πιαστεί με την πρώτη χορεύτρια του γυναικείου κύκλου και να αποτελέσουν από κοινού έναν κύκλο, έπρεπε απαραίτητα να είχαν συγγενική σχέση μεταξύ τους. Η συνήθεια αυτή ίσχυε για το σύνολο κυκλικών χορών, ιδιαίτερα του Διδυμοτείχου.

Συγκαθιστός : Ιδιαίτερα σημαντικός χορός από άντρες και γυναίκες. Χορεύεται στους γάμους, όταν πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη, επίσης σε πανηγύρια και σε άλλα γλέντια. Την ονομασία του οφείλει στο ότι το βήμα του χορευτή ημικάθεται μια στο δεξί και μια στο αριστερό πόδι. Οι συγκαθιστοί σκοποί είναι πολλοί σε κλίμακες, τρόπους και αρχιτεκτονική μελωδιών. Χορεύονται κατά ζεύγη αντικριστά με μεγάλη ποικιλία χορευτικών σχημάτων και συνοδεύονται από ενθουσιώδη επιφωνήματα

Μαντιλάτος : Χορός αντικριστός, συνήθως από έναν άντρα και μια γυναίκα. Οφείλει την ονομασία του στο μαντίλι που κρατούν οι χορευτές. Συνηθιζόταν ιδιαίτερα στους γάμους, στο δρόμο, όταν πήγαιναν να πάρουν τη νύφη ή τον κουμπάρο για την εκκλησία.

Κουτσός : Χορός της περιοχής Ορεστιάδας. Χορεύονταν από άντρες και γυναίκες.

Τριπάτης : Μεικτός χορός της περιοχής Ορεστιάδας.

Γιάννη μ’ Γιαννάκη μου : Μεικτός χορός της περιοχής του Σουφλίου, που οφείλει την ονομασία του σε τοπικό τραγούδι.

Οι μουσικές περιοχές

Η μουσική της Αν. Θράκης, μελωδική και πρόσχαρη, είναι ιδιαίτερα επηρεασμένη από την πλούσια (κοσμική και ψαλτική) μουσική ζωή τής Πόλης και συγγενεύει με αυτήν της Μικράς Ασίας και των νησιών του Αν. Αιγαίου. Και αυτό, γιατί η παρουσία της "πρωτεύουσας" είναι έντονη και σφραγίζει κάθε έκφραση της κοινωνικής ζωής από τα μαυροθαλασσίτικα παράλια μέχρι τη δυτική όχθη του Έβρου. Έτσι, τα χορευτικά τραγούδια της Αν. Θράκης μαρτυρούν αστική προέλευση στη μελωδία και στο ρυθμό τους, ενώ τα ωραία αλλά δύσκολα αργά καθιστικά, με την καλοδουλεμένη μελωδική γραμμή και τα περίτεχνα ποικίλματα, φανερώνουν σχέσεις συγγένειας με την εκκλησιαστική μουσική παράδοση και το θεωρητικό της σύστημα. Είναι τραγούδια πού φτιάχτηκαν στην Αδριανούπολη, τη Ραιδεστό, τη Μάδυτο, τις Σαράντα Εκκλησιές, την Ηράκλεια, την Καλλίπολη, τη Βιζύη, τη Σηλυβρία..., πόλεις που γέννησαν εξάλλου μεγάλους ψάλτες και μουσικοδιδασκάλους και υπήρξαν πηγή μουσικής έμπνευσης για όλον τον ελληνισμό. Η μουσική της Δυτ. Θράκης παρουσιάζει μια εσωτερική πολυμορφία, ανάλογα με τα μέρη που συνορεύει και τους διαφορετικούς προσφυγικούς πληθυσμούς που εγκαταστάθηκαν μετά το 1922 κοντά σ' αυτούς που προϋπήρχαν. Έτσι, στο δυτικό τμήμα της συγγενεύει με τη μουσική της Αν. Μακεδονίας, ενώ σ' όλη την αιγαιακή παραλία μέχρι βαθιά στην ενδοχώρα συναντούμε σε πολλούς οικισμούς πρόσφυγες από διαφορετικά μέρη (Μικρασιάτες από τα παράλια, Καππαδόκες, Πόντιους, Θρακιώτες από τη Βόρεια και Αν. Θράκη, και πρόσφατα Πόντιους από την πρώην Σοβιετική Ένωση), που κρατούν τις μουσικές τους ιδιαιτερότητες. Επί πλέον υπάρχουν Σαρακατσάνοι (νομάδες, μόνιμα πλέον εγκατεστημένοι), Αρβανίτες, τουρκογενείς Μουσουλμάνοι στην Ξάνθη και στην Κομοτηνή, Πομάκοι κατά μήκος τής Ροδόπης, Τσιγγάνοι (Τουρκόγυφτοι και Ρωμιοκατσίβελοι), Αρμένηδες, Γκαγκαβούζηδες (τουρκόφωνοι χριστιανοί, πρόσφυγες από την Αν. Θράκη) και οι παλαιοί πληθυσμοί στην ευρύτερη περιοχή Διδυμοτείχου, Σουφλίου και Ορεστιάδας. Σ' αυτή την τελευταία περιοχή και ιδιαίτερα στα χωριά κατά μήκος του Ερυθροπόταμου, βρίσκονται οι πιο ενδιαφέροντες και δυναμικοί πληθυσμοί από μουσική άποψη. Το μουσικό τους ιδίωμα δεν έχει το όμοιό του στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο. Κυριάρχησε στην περιοχή και επέβαλε όλα τα γνωρίσματά του, διαμορφώνοντας το γνωστό μας δυτικοθρακιώτικο μουσικό ύφος. Εδώ κυριαρχούν γρήγοροι και ζωηροί σκοποί και χοροί, μαζί με κάποιους πιο αργούς, που μας συνδέουν με την υπόλοιπη Θράκη.

Η μουσική της Δυτ. Θράκης με το δικό της χαρακτηριστικό χρώμα, είναι η τρίτη εκδοχή στο θρακιώτικο τραγούδι. Μουσική που καλλιεργήθηκε στα αστικά κέντρα και στις ιστορικές πόλεις Φιλιππούπολη, Στενήμαχο, Σωζόπολη, Καβακλί, Αγχίαλο, Μεσημβρία, Βάρνα, Πύργο, Ιάμπολη...), αλλά και στα απομονωμένα χωριά πάνω στα βουνά με τα πυκνά δάση, τη Ροδόπη και τον Μικρό Αίμο - Στράντζα. Όμως, διαπιστώνουμε στην ηπειρωτική περιοχή τής Β. Θράκης αρκετές μουσικές ομοιότητες με τη Δυτ. Θράκη, ενώ στα θρακικά παράλια της Μαύρης θάλασσας η μουσική συγγενεύει περισσότερο με αυτήν της Αν. Θράκης. Επί πλέον αναφέρουμε εδώ την ξεχωριστή περίπτωση της πυροβασίας με τα "αναστενάρια", μουσικοχορευτικά τελετουργικά δρώμενα, πού η αρχή τους χάνεται στο βάθος του χρόνου και τα οποία έφεραν μαζί τους οι βορειοθρακιώτες πρόσφυγες.

Σχηματικά μπορούμε να πούμε ότι, αν οι δύο βασικοί πόλοι της θρακιώτικης μουσικής είναι το ιδίωμα της Δυτ. Θράκης από τη μια και της Πόλης από την άλλη, τότε, όσο προχωρούμε από την ενδοχώρα προς τα παράλια, περνάμε σταδιακά από το ένα ιδίωμα στο άλλο, ενώ είμαστε πάντα μέσα στην ίδια ενότητα. Εξάλλου τα παράλια, τα πλωτά ποτάμια όπως ο Έβρος και τα μεγάλα αστικά κέντρα είναι συνήθως "οι πύλες" απ' όπου μπαίνουν τα νέα στοιχεία και επηρεάζουν το χαρακτήρα τής ενδοχώρας.

ΠΗΓΗ

(Από το CD ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ

ΧΡΟΝΗΣ ΑΗΔΟΝΙΔΗΣ - Επιμέλεια ΝΙΚΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΗΤΗΣ - ΙΤΕ - ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ)

Αρχική Σελίδα Προηγούμενη σελίδα